Аввали дафтар ба номи Эзади доно
Саъдӣ аз он ҷо ки фаҳми ӯст, сухан гуфт,
В-арна, камоли ту ваҳм кай расад он ҷо?!
Саъдӣ аз он ҷо ки фаҳми ӯст, сухан гуфт,
В-арна, камоли ту ваҳм кай расад он ҷо?!
Нагуфтамат, ки ба яғмо равад дилат, Саъдӣ,
Чу дил ба ишқ диҳӣ дилбарони яғморо?!
Дар ин равиш ки туӣ, бар ҳазор чун Саъдӣ
Ҷафову ҷавр тавонӣ, вале макун, ёро!
Меҳрбонӣ зи ман омӯзу гарам умр намонад,
Ба сари турбати Саъдӣ биталаб меҳргиёро.
Саъдӣ, қалам ба сахтӣ рафтасту некбахтӣ,
Пас, ҳар чӣ пешат ояд, гардан бинеҳ қазоро.
Саъдӣ, чу ҷавраш мебарӣ, наздики ӯ дигар марав,
Эй бебасар, ман меравам? Ӯ мекашад қуллобро.
Саъдӣ, нагуфтамат, ки марав дар каманди ишқ?
Тири назар бияфканад Афросиёбро.
Саъдиё, дар пойи ҷонон гар ба хидмат сар ниҳӣ,
Ҳамчунон узрат бибояд хостан тақсирро.
Саъдӣ, ту мурғи зиракӣ, хубат ба дом овардаам,
Мушкил ба даст орад касе монанди ту шаҳбозро.
Саъдиё, дӣ рафту фардо ҳамчунон мавҷуд нест,
Дар миёни ину он фурсат шумор имрӯзро.
Дӯстон гӯянд: Саъдӣ, дил чаро додӣ ба ишқ,
То миёни халқ кам кардӣ виқори хешро?
Саъдӣ алам шуд дар ҷаҳон, сӯфию омӣ гӯ, бидон,
Мо бутпарастӣ мекунем он гаҳ чунин асномро.
Саъдӣ, маломат нашнавад, в-ар ҷон дар ин сир мера-
вад,
Сӯфӣ, гаронҷонӣ бибар, соқӣ, биёвар ҷомро!
Саъдӣ андар кафи ҷаллоди ғамат мегӯяд:
Бандаам, банда ба куштан диҳу мафрӯш маро!
Сар бинеҳ, гар сари майдони иродат дорӣ,
Ногузир аст, ки гӯе бувад ин майдонро.
Саъдӣ, зи фироқи ту на он ранҷ кашидаст,
К-аз шодии васли ту фаромуш кунад онро.
Ба ишқи рӯи накӯ дил касе диҳад, Саъдӣ,
Ки эҳтимол кунад4 хӯи зишту некӯро.
Саъдиё, навбатӣ3 имшаб дуҳули субҳ накӯфт,
Ё магар рӯз набошад шаби танҳоиро?!
Дуои Саъдӣ агар бишнавӣ, зиён накунӣ,
Ки яҳтамил, ки иҷобат бувад дуоеро.
Саъдиё, гар бӯса бар дасташ намеёрӣ ниҳод,
Чора он донам, ки дар пояш бимолӣ рӯйро.
Саъдӣ, нагуфтамат, ки ба сарви баланди ӯ
Мушкил тавон расид ба болои пасти мо?!
Гӯянд, магӯ, Саъдӣ, чандин сухан аз ишқаш,
Мегӯяму баъд аз ман гӯянд ба давронҳо.
Ту боз даъвии парҳез мекунӣ, Саъдӣ,
Ки дил ба кас надиҳам, куллу муддаъин каззоб.
Ту худ, эй шаби ҷудоӣ, чӣ шабӣ бад-ин дарозӣ?
Бигузар, ки ҷони Саъдӣ бигудохт аз ниҳебат.
Ҳамин ҳикоят рӯзе ба дӯстон бирасад,
Ки Саъдӣ аз паи ҷонон бирафту ҷон андохт.
Чунин бигирям аз ин пас, ки мард битвонад
Дар оби дидаи Саъдӣ шиноварӣ омӯхт.
Агар ҷанозаи Саъдӣ ба кӯи дӯст бароранд,
Зиҳӣ ҳаёти накӯному рафтане ба шаҳодат.
Ту на марди ишқ будӣ худ аз ин ҳисоб, Саъдӣ,
Ки на қуввати гурез асту на тоқати газандат.
Ғами он нест, ки бар хок нишинад Саъдӣ,
Заҳмати хеш намехоҳад бар раҳгузарат.
Дамодам даркаш, эй Саъдӣ, шароби сирфу дам даркаш,
Ки бо мастони маҷлис дарнагирад зуҳду парҳезат.
Ҳазар кунед зи борони дидаи Саъдӣ,
Ки қатра сел шавад, чун ба якдигар пайваст.
Хуш аст бо ғами ҳиҷрони дӯст Саъдиро,
Ки гарчи ранҷ ба ҷон мерасад, умеди давост.
Таслими ту Саъдӣ натавонад, ки набошад,
Гар сар биниҳад, в-ар наниҳад, дасти ту болост.
Саъдӣ, аз ахлоқи дӯст ҳар чӣ барояд, накӯст,
Гӯ, ҳама дашном гӯ, к-аз лаби ширин дуост.
Саъдӣ, агар ошиқӣ, майли висолат чарост?
Ҳар кӣ дили дӯст ҷуст, маслиҳати худ нахост.
Саъдӣ, ин манзили вайрон чӣ кунӣ? Ҷои ту нест,
Рахт барбанд, ки манзилгаҳи аҳрор он ҷост.
Дӣ замоне ба такаллуф бари Саъдӣ бинишаст,
Фитна биншаст, чу бархост, қиёмат бархост.
Лекин ин ҳол муҳол аст, ки пинҳон монад,
Ту зиреҳ медарию пардаи Саъдӣ қасаб аст.
Саъдӣ, ту на марди васли ӯӣ, то лоф занию қурб ҷӯӣ,
Эй ташна, ба хира чанд пӯӣ, к-ин раҳ ки ту меравӣ, сароб аст.
Мункири Саъдӣ, ки завқи ишқ надорад,
Найшакараш дар даҳони талх кабаст аст.
Саъдӣ, бишӯй лавҳи дил аз нақши ғайри ӯ,
Илме ки раҳ ба Ҳақ нанамояд, ҷаҳолат аст.
Саъдӣ, ба қадри хеш таманнои васл кун,
Симурғи мо чӣ лоиқи зоғошёни туст?
Гуфтанд, меҳмонии ушшоқ мекунӣ,
Саъдӣ ба бӯсае зи лабат меҳмони туст.
Саъдиё, ҳоли парокандаи гӯй он донад,
Ки ҳама умр ба чавгони касе афтодаст.
Саъдиё, гар ҳиммате дорӣ, манол аз ҷаври ёр,
То ҷаҳон будаст, ҷаври ёр бар ёр омадаст.
Зи заъф тоқати оҳам намонду тарсам, халқ
Гумон баранд, ки Саъдӣ зи дӯст хурсанд аст.
Бо ин ҳама борони бало бар сари Саъдӣ
На-шгифт, агараш хонаи чашм обчакидаст.
Саъдӣ, дари бустони ҳавои дигаре зан,
В-ин кишта раҳо кун, ки дар ӯ галла чаридаст.
Саъдӣ, хаёли беҳуда бастӣ умеди васл,
Ҳаҷрат бикушту васл ҳанӯзат мусаввар аст.
Ҳамчун дарахти бодия Саъдӣ ба барқи шавқ
Сӯзону меваи суханаш ҳамчунон тар аст.
Дасти Саъдӣ ба афо нагсилад аз домани ту,
Тарки луълу натавон гуфт, ки дарё хатар аст.
Саъдӣ дигар ба гӯшаи ваҳдат намеравад,
Хилват хуш асту суҳбати асҳоб хуштар аст.
Саъдӣ, ҷафо набурда, чӣ донӣ ту қадри ёр?
Таҳсили коми дил ба такопӯй хуштар аст.
Пой бар дидаи Саъдӣ неҳ, агар бихромӣ,
Ки ба сад манзилат аз хоки дарат хоктар аст.
Маломат аз дили Саъдӣ фурӯ нашӯяд ишқ,
Сиёҳӣ аз ҳабашӣ чун равад, ки худ ранг аст?
Саъдӣ, осон аст бо ҳар кас гирифтан дӯстӣ,
Лек чун пайванд шуд хӯ, боз кардан мушкил аст.
Сухан берун магӯй аз ишқ, Саъдӣ,
Сухан ишқ асту дигар қолу қил аст.
Эй кошкӣ миёни манастию дилбарам
Пайванде инчунин, ки миёни ману ғам аст.
Мумсик барои мол ҳамасола тангдил,
Саъдӣ ба рӯи дӯст ҳамарӯза хуррам аст.
Саъдӣ, мабар андеша, ки дар коми наҳангон
Чун дар назари дӯст нишинӣ, ҳама ком аст.
Бозони шоҳро ҳасад ояд бад-ин шикор,
К-он шоҳбозро дили Саъдӣ нишеман аст.
Вафо кардем, бо мо ғадр карданд,
Бирав, Саъдӣ, ки ин подоши кор аст.
Гумон баранд, ки дар боғи ишқ Саъдиро
Назар ба себи занахдону нори пистон аст.
Ситамгаро, дили Саъдӣ бисӯхт дар талабат,
Дилат насӯхт, ки мискин умедвори ман аст?!
Канори Саъдӣ аз он рӯз, к-аз ту дур афтод,
Азоби дида, ту гӯӣ, канори Ҷайҳун аст.
Саъдӣ аз ин пас, ки роҳ пеши ту донист,
Гар раҳи дигар равад, залоли мубин аст.
Он чи сарпанҷаи симини ту бо Саъдӣ кард,
Бо кабӯтар накунад панҷа, ки бо шоҳин аст.
Чашм агар бо дӯст дорӣ, гӯш бо душман макун,
Ошиқию некномӣ, Саъдиё, сангу сабӯст.
Зи дӯст, ҳар кӣ ту бинӣ, муроди худ хоҳад,
Муроди хотири Саъдӣ муроди хотири ӯст.
Ҳазор душман агар бар саранд Саъдиро,
Ба дӯстӣ, ки нагӯяд ба ҷуз ҳикояти дӯст.
Саъдиё, чандон ки хоҳӣ гуфт васфи рӯи ёр,
Ҳусни гул беш аз қиёси булбули бисёргӯст.
Саъдӣ, ризои дӯст талаб кун, на ҳаззи хеш,
Абд он кунад, ки рои худовандгори ӯст.
Ҳар лаҳза дар барам дил аз андеша хун шавад,
То худ ғуломи кист, ки Саъдӣ ғуломи ӯст.
Саъдӣ, агар толибӣ, роҳ раву ранҷ бар,
Каъбаи дидори дӯст сабри биёбони ӯст.
Ризои дӯст нигаҳ дору сабр кун, Саъдӣ,
Ки дӯстӣ набувад нолаву нафир5 аз дӯст.
Саъдӣ ҳиҷоб нест, ту оина пок дор,
Зангорхурда чун бинамояд ҷамоли дӯст?
Эй хоб, гирди дидаи Саъдӣ дигар магард,
Ё дида ҷои хоб бувад, ё хаёли дӯст.
Ҳар касеро ғами хеш асту дили Саъдиро
Ҳама вақте ғами он, то чӣ кунад бо ғами дӯст.
Гар коми дӯст куштани Саъдист, бок нест,
Инам ҳаёт бас, ки бимирам ба коми дӯст.
Баъд аз ту ҳеч дар дили Саъдӣ гузар накард,
В-он кист дар ҷаҳон, ки бигирад макони дӯст?!
Фарёди мардумон ҳама аз дасти душман аст,
Фарёди Саъдӣ аз дили номеҳрбони дӯст.
Ҳадиси Саъдӣ агар нашнавӣ, чӣ чора кунад?
Ба душманон натавон гуфт моҷаро, эй дӯст.
Кӣ гуфт, Саъдӣ аз осеби ишқ бигрезад?
Ба дӯстӣ, ки ғалат мебарад гумон, эй дӯст,
Лоф мазан, Саъдиё, шеъри ту худ сеҳр гир,
Сеҳр нахоҳад харид ғамзаи ҷодуи дӯст.
Саъдӣ чароғ менакунад1 дар шаби фироқ,
Тарсад, ки дида боз кунад ҷуз ба рӯи дӯст.
Кош боре, боғу бустонро ки таҳсин мекунанд,
Булбуле будӣ чу Саъдӣ ё гуле чун рӯи дӯст.
Бирав, Саъдӣ, ки кӯи васли ҷонон
На бозорест, к-он ҷо қадри ҷон ҳаст.
Ба ҷони дӯст, ки дар эътиқоди Саъдӣ нест,
Ки дар ҷаҳон ба ҷуз аз кӯи дӯст ҷое ҳаст.
Гуфта будӣ, ҳама зарқанду фиребанду фусӯс,
Саъдӣ он нест, вале чун ту бифармоӣ, ҳаст.
Ишқи Саъдӣ на ҳадисест, ки пинҳон монад,
Достонест, ки дар ҳар сари бозоре ҳаст.
Валек узр тавон гуфт пои Саъдиро,
Дар ин лаҷам чу фурӯ шуд, на аввалин поест.
Туро маломати Саъдӣ ҳалол кай бошад,
Ки бар канорию ӯ дар миёни дарёест.
Саъдӣ, зи дасти дӯст шикоят куҷо барӣ?
Ҳам сабр бар ҳабиб, ки сабр аз ҳабиб нест.
Илтифот аз ҳама олам ба ту дорад Саъдӣ,
Ҳиммате, к-он ба ту масруф бувад, қосир нест.
Дӯстон гӯянд: Саъдӣ, хайма бар гулзор зан!
Ман гулеро дӯст медорам, ки дар гулзор нест.
Саъдиё, номат ба риндӣ дар ҷаҳон афсона шуд,
Аз чӣ метарсӣ, дигар баъд аз сиёҳӣ ранг нест!
Саъдиё, номутаносиб ҳаявоне бошад,
Ҳар кӣ гӯяд, ки дилам ҳасту дилоромам нест.
Саъдии оташзабонам, дар ғамат сӯзон чу шамъ,
Бо ҳама оташзабонӣ дар ту гироим нест.
Саъдиё, умри гаронмоя ба поён омад,
Ҳамчунон қиссаи савдои туро поён нест.
Айби Саъдӣ макун, эй хоҷа, агар одамиӣ,
К-одамӣ нест, ки майлаш ба парирӯён нест.
Саъдиё, гар натавонӣ, ки ками худ гирӣ,
Сари худ гир, ки соҳибназарӣ кори ту нест.
Саъдӣ аз банди ту ҳаргиз бадар ояд? Ҳайҳот,
Балки ҳайф аст бар он кас, ки гирифтори ту нест.
Дувум ба лутф надорад, аҷаб, ки чун Саъдӣ
Ғуломи Саъди Абӯбакри Саъди Зангӣ нест.
Номи Саъдӣ ҳама ҷо рафт ба шоҳидбозӣ,
В-ин на айб аст, ки дар миллати мо таҳсинест.
Саъдӣ ин раҳ мушкил афтодаст дар дарёи ишқ,
Аввал, охир, дар сабурӣ андаке поёб дошт.
Зи хотирам ғазале сӯзнок рӯй намуд,
Ки дар димоғи фароғи ман ин қадар мегашт.
Сабур бошу бад-ин рӯз дил манеҳ, Саъдӣ,
Ки рӯзи аввалам ин рӯз дар назар мегашт.
Ба ҳар тариқ ки бошад, насиҳаташ макунед,
Ки ӯ ба қавли насиҳаткунон батар мегашт.
Дил дар ҳавасат хун шуду ҷон дар талабат сӯхт,
Бо ин ҳама Саъдӣ хиҷил аз нанги бизоат.
Саъдӣ, чу гирифтор шудӣ, тан ба қазо деҳ,
Дарё дуру марон буваду ҳавлу махофат.
На ту марди гули бустони умедӣ, Саъдӣ,
Ки ба паҳлӯ натавонӣ ба сари хор бирафт.
Дили Саъдӣ ҳама з-айёми бало парҳезад,
Сари зулфи ту, надонам, ба чӣ ёро бигирифт.
Саъдӣ ба хуфя хуни ҷигар хурд борҳо,
Ин бор парда аз сари асрор баргирифт.
Ҳиммати Саъдӣ ба ишқ майл накардӣ, вале
Май чу фурӯ шуд ба ком, ақл ба ноком рафт.
Чандон ки ҷафо хоҳӣ, мекун, ки намегардад
Ғам гирди дили Саъдӣ бо ёди тарабнокат.
Ин ҳама сахтию номуродии Саъдӣ,
Чун ту писандӣ, саодат асту саломат.
Шояд, ки дар ин дунё маргаш набувад ҳаргиз,
Саъдӣ, ки чу ҷон дорад, бал дӯсттар аз ҷонат.
Дашном карам кардию гуфтию шунидам,
Хуррам тани Саъдӣ, ки баромад ба забонат!
Ба хоки пот, ки гар сар фидо кунад Саъдӣ,
Муқассир аст ҳанӯз аз адои эҳсонат.
Саъдиё, чора субот асту мудорову таҳаммул,
Ман ки муҳтоҷи ту бошам, бибарам бори гаронат.
Саъдӣ, чу дӯст дорӣ, озод бошу эмин,
В-ар душманӣ ки бошад бо ҳар кӣ дар ҷаҳонат.
Фироқномаи Саъдӣ ба ҳеч гӯш наёмад,
Ки дарде аз суханонаш дар ӯ накард сироят.
Дӯш дар воқиъа дидам, ки нигорин мегуфт:
Саъдиё, гӯш макун бар сухани аъдоят.
Саъдӣ на ҳарифи ғами ӯ буд, валекин
Бо Рустами Дастон бизанад, ҳар кӣ дарафтод.
Саъдӣ, зи халқ чанд ниҳон рози дил кунӣ,
Чун моҷарои ишқи ту як-як бадар фитод?!
Саъдӣ, сабур бош бар ин реши дарднок,
Бошад, ки иттифоқи яке марҳам уфтад.
Намонд дар сари Саъдӣ зи бонги руду суруд
Маҷоли он, ки дигар панди порсо гунҷад.
Зи дӯстон ки туро ҳаст, ҷои Саъдӣ нест,
Гадо миёни харидор дарнамегунҷад.
Гар аз диёр ба ваҳшат малул шуд Саъдӣ,
Гумон мабар, ки ба маънӣ зи ёр баргардад.
Ҳар киро дарде чу Саъдӣ мегудозад, гӯ, манол,
Чун дилоромаш табибӣ мекунад, доруст дард.
Донӣ, чаро нишинад Саъдӣ ба кунҷи хилват?
К-аз дасти хубрӯён берун шудан наёрад.
Ҳикояти шаби ҳиҷрон кӣ боздонад гуфт,
Магар касе ки чу Саъдӣ ситора бишморад.
Он чӣ рафтор асту қомат, в-он чӣ гуфтору қиёмат?
Чанд хоҳӣ гуфт, Саъдӣ? Таййибот охир надорад.
Яке ба самъи ризо гӯши дил ба Саъдӣ дод,
Ки сӯзи ишқ суханҳои дилнавоз орад.
Авом айб кунандам, ки ошиқӣ ҳама умр,
Кадом айб, ки Саъдӣ худ ин ҳунар дорад.
Ҷафову ҳар чӣ тавонӣ бикун, ки Саъдиро,
Ки тарки хеш гирифт, аз ҷафо чӣ ғам дорад?
Чу Саъдӣ ишқ танҳо бозу роҳат бину осоиш,
Ба танҳо мулк меронад, ки манзуре ниҳон дорад.
Ба зери бори ту Саъдӣ чу хар ба гил дармонд,
Дилат насӯхт, ки бечора бори ман дорад.
Оқибат сар ба биёбон биниҳад чун Саъдӣ,
Ҳар кӣ дар сар ҳаваси чун ту ғазоле дорад.
Саъдиё, киштӣ аз ин мавҷ бадар натвон бурд,
Ки на баҳрест муҳаббат, ки кароне дорад.
Саъдӣ на марди бозии шатранҷи ишқи туст,
Дасте ба коми дил зи сипеҳри дағо кӣ бурд?
Васфаш надонад кард кас, дарёи ширин асту бас,
Саъдӣ, ки шӯхӣ мекунад, гавҳар ба дарё мебарад.
Саъдӣ, ба хештан натавон рафт сӯи дӯст,
Он ҷо тариқ нест, ки ағёр бигзарад.
Оташе дар дили Саъдӣ ба муҳаббат задаӣ,
Дуд он аст, ки вақте ба забон мегузарад.
Саъдиё, гӯшанишинӣ куну шоҳидбозӣ,
Шоҳид он аст, ки бар гӯшанишин мегузарад.
Шояд ки замин ҳулла бипӯшад, ки чу Саъдӣ
Пиронасараш давлати рӯи ту ҷавон кард.
Сурати сангиндиле кашидаи Саъдист,
Ҳар кӣ бад-ин сураташ кашанд, намирад.
Макун, ки рӯзи ҷамолат сар ояд, ар Саъдӣ
Шабе ба дасти дуо домани саҳар гирад.
Бисӯхт Саъдӣ дар дӯзахи фироқу ҳанӯз
Тамаъ зи ваъдаи дидор барнамегирад.
Хилофи аҳди ту ҳаргиз наёяд аз Саъдӣ,
Диле ки аз ту бипардохт, бо кӣ пардозад?
Саъдӣ, зи худ бурун шав, гар марди роҳи ишқӣ,
К-он кас расид дар вай, к-аз худ қадам бурун зад.
Саъдӣ назар аз рӯят кӯтаҳ накунад ҳаргиз,
В-ар рӯй бигардонӣ, дар доманат овезад.
Дурар аст лафзи Саъдӣ зи фарози баҳри маънӣ,
Чӣ кунад ба домане дур, ки ба дӯст-бар нарезад?
Саъдиё, кунгураи васл баланд асту ҳар он-к
Пой бар сар наниҳад, дасти вай он ҷо нарасад.
Расид нолаи Саъдӣ ба ҳар кӣ дар офоқ,
В-агар абир насӯзад, ба анҷуман чӣ расад?
Саъдиё, ғунчаи сероб нагунҷад дар пӯст,
Вақт хуш диду бихандиду гуле раъно шуд.
Чунин ғазол, ки васфаш ҳамеравад, Саъдӣ,
Гумон мабар, ки ба танҳо шикори мо бошад.
Дигараш чу боз бинӣ, ғами дил магӯй, Саъдӣ,
Ки шаби висол кӯтоҳу сухан дароз бошад.
Ҷон барафшонам, агар Саъдии хешам хонӣ,
Сари ин дорам, агар толиъи онам бошад.
Чу Фарҳод аз ҷаҳон берун ба талхӣ меравад Саъдӣ,
Валекин шӯри ширинаш бимонад, то ҷаҳон бошад.
Ту гумон мабар, ки Саъдӣ зи ҷафо малул гардад,
Ки гараш ту бе ҷиноят бикушӣ, ҷафо набошад.
Дил мебарад ба даъво фарёди шавқи Саъдӣ,
Илло баҳимаеро, к-аз дил хабар набошад.
Аҷаб аст пеши баъзе, ки тар аст шеъри Саъдӣ,
Варақи дарахти тӯбост, чӣ гуна тар набошад?
Ҷон дар сари кори ту кунад Саъдию ғам нест,
К-он ёр набошад, ки вафодор набошад.
Саъдӣ, ҳаявонро, ки сар аз хоб гарон шуд,
Дар банди насими хуши асҳор набошад.
Саъдӣ ба ҳеч иллат рӯй аз ту барнапечад,
Илло гараш биронӣ, иллат ҷуз ин набошад.
Кас бар алами решат воқиф нашавад, Саъдӣ,
Илло ба касе гӯӣ, к-ӯро аламе бошад.
Ҳама шаб мепазам савдо ба бӯи ваъдаи фардо,
Шаби савдои Саъдиро магар фардо намебошад?
Ба ханда гуфт, ки ман шамъи ҷамъам, эй Саъдӣ,
Маро аз он чӣ, ки парвона хештан бикушад?
Саъдиё, дам даркаш, ар девона хонандат, ки ишқ
Гарчи аз соҳибдилӣ хезад, ба шайдоӣ кашад.
Саъдӣ агар назар кунад, то на ғалат гумон барӣ,
К-ӯ на ба расми дигарон бандаи зулфу хол шуд.
Шарҳи ғамат ба васф нахоҳад шудан тамом,
Ҷаҳдам ба охир омаду дафтар тамом шуд.
То ғаме пинҳон набошад, риққате пайдо нагардад,
Ҳам гуле дидаст Саъдӣ, то чу булбул мехурӯшад.
Саъдиё, иқди Сурайё магар имшаб бигурехт?
В-арна, ҳар шаб ба гиребони уфуқ бар мешуд.
Саъдӣ чаман он рӯз ба тороҷи хазон дод,
К-аз боғи дилаш бӯи гули ёр баромад.
Ишқи рӯи ту ҳаром аст магар Саъдиро,
Ки ба савдои ту, аз ҳар кӣ ҷаҳон, боз омад.
Саъдӣ, агар оқилӣ, ишқ тариқи ту нест,
Бо кафи зӯрозмой панҷа нашояд фиканд.
Зинҳор, ки хун мечакад аз гуфтаи Саъдӣ,
Ҳар-к ин ҳама ништар бихурад, хун бичаконад.
Саъдӣ, ту дар ин банд бимирию надонад,
Фарёд бикун, ё бикушад, ё бираҳонад.
Паёми аҳли дил аст, ин хабар ки Саъдӣ дод,
На ҳар кӣ гӯш кунад, маънии сухан донад.
Ба ҳоли Саъдии бечора қаҳқаҳа чӣ занӣ,
Ки чора дар ғами ту ҳой-ҳой медонад?
Таъна бар ҳайрати Саъдӣ на ба инсоф задӣ,
Кас чунин рӯй набинад, ки на ҳайрон монад.
Беш аз ин гӯянд, Саъдӣ дӯст медорад туро,
Беш аз онат дӯст медорам, ки эшон гуфтаанд.
Бар хоки раҳ нишастани Саъдӣ аҷаб мадор,
Мардон чӣ ҷои хок, ки бар хун тапидаанд.
Ба роҳи ақл бирафтанд, Саъдиё, бисёр,
Ки раҳ ба олами девонагон надонистанд.
Саъдӣ аз дасти ту аз пой дарояд рӯзе,
Тоқати бори ситам то каю ҳиҷрон то чанд?
Маҷлиси ёрон бе нолаи Саъдӣ хуш нест,
Шамъ мегиряду наззорагиён механданд.
Саъдӣ, андоза надорад, ки чӣ ширинсуханӣ,
Боғи табъат ҳама мурғони шакаргуфторанд.
Ҳоли Саъдӣ ту надонӣ, ки туро дарде нест,
Дардмандон хабар аз сурати ҳолаш доранд.
Висоли Каъба муяссар намешавад, Саъдӣ,
Магар ки роҳи биёбони пурхатар гиранд.
Ризо ба ҳукми қазо ихтиёр кун, Саъдӣ,
Ки шарт нест, ки бо зӯрманд бистезанд.
Тариқи мо сари аҷз асту остони ризо,
Ки аз ту сабр набошад, ки бо ту бистезанд.
Ту ошиқона мусаллам надидаӣ, Саъдӣ,
Ки теғ бар сару сар бандавор дар пешанд.
Саъдӣ чу шуд ҳиндуи ту, ҳил, то парастад рӯи ту,
К-ӯ хайма зад паҳлӯи ту, фардои маҳшар барканад.
Бинол, Саъдӣ, агар ишқи дӯстон дорӣ,
Ки ҳеч булбул аз ин нола дар қафас накунад.
Ҳар кӣ бо дӯст чу Саъдӣ нафасе хуш дарёфт,
Чизу кас дар назараш боз тахайюл накунад.
Саъдиё, баъд аз таҳаммул чора нест,
Ҳар ситам к-он дӯст бо мо мекунад.
Саъдӣ, нагуфтамат, ки хами зулфи шоҳидон
Дар банди ӯ машав, ки гирифтор мекунад.
Аз вафоҳо, ҳар чӣ битвон, мекунам,
В-аз ҷафоҳо, ҳар чӣ натвон, мекунад.
Саъдиё, ошиқи содиқ зи бало нагрезад,
Сустаҳдони иродат зи маломат бираманд.
Гӯӣ, ҷамоли дӯст кӣ бинад, чунон ки ӯст?
Илло ба роҳи дидаи Саъдӣ назар кунанд.
Саъдӣ, ба ҷафо тарки муҳаббат натавон гуфт,
Бар дар бинишинам, агар аз хона биронанд.
Дар толиъи ман нест, ки наздики ту бошам,
Мегӯямат аз дур дуо, гар бирасонанд.
Саъдиё, гар накунад ёди ту он моҳ, маранҷ,
Мо кӣ бошем, ки андешаи мо низ кунанд?!
Ба ҷон музоиқа бо дӯстон макун, Саъдӣ,
Ки дӯстӣ набувад, ҳар чӣ нотамом кунанд.
На Саъдӣ дар ин гил фурӯ рафту бас,
Ки онон, ки бар рӯи дарё раванд.
Мисоли Саъдӣ уд аст, то насӯзонӣ,
Ҷамоат аз нафасаш дам ба дам наёсоянд.
Оҳи Саъдӣ ҷигари гӯшанишинон хун кард,
Хуррам он рӯз, ки аз хона ба саҳро оянд.
Шабе нарафт, ки Саъдӣ ба доғи ишқ нагуфт:
Дигар шаб омаду кай бе ту рӯз хоҳад буд?
Дили Саъдию ҷаҳоне ба даме ғорат кард,
Ҳамчу Наврӯз, ки бар хони малик яғмо буд.
Ҷоно, дили шикастаи Саъдӣ нигоҳ дор,
Донӣ, ки оҳи сӯхтагонро асар бувад.
Саъдӣ, сипос дору ҷафо бину дам мазан,
К-аз дасти некувон ҳама чизе накӯ бувад.
Мулки дунё ҳама бо ҳиммати Саъдӣ ҳеч аст,
Подшоҳиш ҳамин бас, ки гадои ту бувад.
Саъдӣ, натавонӣ, ки дигар дида бидӯзӣ,
К-он дил бирабуданд, ки сабраш қадаре буд.
Саъдӣ, бадар намекунӣ аз сар ҳавои дӯст,
Дар пот лозим аст, ки хори ҷафо равад.
Саъдӣ ар ишқ набозад, чӣ кунад мулки вуҷуд?
Ҳайф бошад, ки ҳама умр ба ботил биравад.
Саъдиё, бор кашу ёр фаромӯш макун,
Меҳри Вомиқ ба ҷафо кардани Азро наравад.
Саъдиё, гар ҳама шаб шарҳи ғамаш хоҳӣ гуфт,
Шаб ба поён раваду шарҳ ба поён наравад.
Эй ки гуфтӣ, марав андар паи хубон, Саъдӣ,
Чанд гӯӣ? Магас аз пеши шакар менаравад.
Саъдӣ, фиғон аз дасти мо лоиқ набуд, эй бевафо,
Тоқат намеорам ҷафо, кор аз фиғонам меравад.
Ҳар чӣ ба гӯши қабул дафтари Саъдӣ шунид,
Дафтари ваъзаш ба гӯш ҳамчу дафи тар шавад.
Чун даври орази ту барандохт расми ақл,
Тарсам, ки ишқ дар сари Саъдӣ ҷунун шавад.
Саъдӣ дар ин каманд ба девонагӣ фитод,
Гар дигараш халос бувад, зираке шавад.
Оби шавқ аз чашми Саъдӣ меравад бар дасту хат,
Лоҷарам чун шеър меояд, сухан тар мешавад.
Сухани Саъдӣ бишнав, ки ту худ зебоӣ,
Хоса он вақт, ки дар гӯш кунӣ марворид.
Нагуфтамат, ки ба туркон назар макун, Саъдӣ?
Чу тарки турк нагуфтӣ, таҳаммулат бояд.
Саъдиё, дидани зебо на ҳаром аст, валекин
Назаре гар бирабоӣ, дилат аз каф бирабояд.
Гӯянд, чаро Саъдӣ аз ишқ напарҳезад,
Ман мастам аз ин маънӣ, ҳушёрсаре бояд.
Ба хуни Саъдӣ агар ташнаӣ, ҳалолат бод,
Ту дер зӣ, ки маро умр худ намебояд.
Гар оҳи синаи Саъдӣ расад ба ҳазрати дӯст,
Чӣ ҷои дӯст, ки душман бар ӯ бибахшояд.
Зарурат аст, ки рӯзе ба кӯҳ рафта зи дастат
Чунон бигиряд Саъдӣ, ки об то камар ояд.
Ба ҷуз ғуломии дидори хеш Саъдиро
Зи кору бори ҷаҳон, гар шаҳист, ор ояд.
Ҳар дам зи сӯзи ишқат Саъдӣ чунон бинолад,
К-аз шеъри сӯзнокаш дуд аз қалам барояд.
Ба ҷои хок қадам бар ду чашми Саъдӣ неҳ,
Ки ҳар кӣ чун ту гувоҳе бувад, ба ноз ояд.
Гар ту боз оию бар нозири Саъдӣ биравӣ,
Ҳеч ғам нест, ки манзур ба эъзоз ояд.
Саъдиё, ҳар кӣ надорад сари ҷонафшонӣ,
Марди он нест, ки дар ҳалқаи ушшоқ ояд.
Гарат хуноба гардад дил зи дасти дӯстон, Саъдӣ,
На шарти дӯстӣ бошад, ки аз дил бар даҳон ояд.
Расид нолаи Саъдӣ ба ҳар кӣ дар офоқ,
Ҳам оташе задаӣ, то нафир меояд.
Саъдиё, ин ҳама фарёди ту бе дарде нест,
Оташе ҳаст, ки дуд аз сари он меояд.
Ба шир буд магар шӯри ишқ Саъдиро,
Ки пир гашту тағайюр дар ӯ намеояд?!
Саъдиё, лашкари султони ғамаш мулки вуҷуд
Ҳам бигирад, ки дамодам язаке меояд.
Дӣ гуфт: «Саъдиё, ман аз они туам» ба танз,
Ин ишваи дурӯғ дигар бор бингаред.
Гуфт: Саъдӣ, сабр кун ё симу зар деҳ, ё гурез,
Ишқро ё мол бояд, ё сабурӣ, ё сафар.
Саъдӣ, агар доғи ишқ дар ту муассир шавад,
Фахр бувад бандаро доғи худовандгор.
Дафтари фикрат бишӯй, гуфтаи Саъдӣ бигӯй,
Домани гавҳар биёр, бар сари маҷлис бибор!
Саъдӣ, ба бандагиш камар бастаӣ, валек
Миннат манеҳ, ки тарфе аз ин барнабаст ёр.
Ҳар кас миёни ҷамъею Саъдию гӯшае,
Бегона бошад аз ҳама халқ ошнои ёр.
Боз гӯям, на, ки даврони ҳаёт ин ҳама нест,
Саъдӣ, имрӯз таҳаммул куну фардои дигар.
Сахтам ояд, ки ба ҳар дида туро менигаранд,
Саъдиё, ғайратат омад, на аҷаб Саъди ғаюр.
Саъдӣ, агар хуну мол сарф шавад дар висол,
Он-т мақоме бузург, ин-т баҳое ҳақир.
Саъдӣ на борҳо ба ту бардошт дасти аҷз?
Як бораш аз сари карам, эй дӯст, даст гир.
Оҳи дардолуди Саъдӣ гар зи гардун бигзарад,
Дар ту, кофирдил, нагирад, эй мусулмонон, нафир!
Саъдиё, пайкари матбӯъ барои назар аст,
Гар набинӣ, чӣ бувад фоидаи чашми басир?
Гарат чу Саъдӣ аз ин дар наволае бахшанд,
Бирав, ки хӯ наканӣ ҳаргиз аз гадоӣ боз.
Саъдӣ ба доми ишқи ту дар пой банд монд,
Қайде накардаӣ, ки муяссар шавад гурез.
Фарёди Саъдӣ дар ҷаҳон афкандӣ, эй ороми ҷон,
Чандин ба фарёд оварӣ? Боре ба фарёдаш бирас!
Лаб бар лабе чу чашми хурӯс аблаҳӣ бувад
Бардоштан ба гуфтаи беҳудаи хурӯс.
Саъдӣ, ки доди васфи ҳама некувон бидод,
Оҷиз бимонд дар ту забони фасоҳаташ.
Ҳар кӣ ҳаво гирифту рафт аз паи орзуи дил,
Гӯш мадор, Саъдиё, бар хабари саломаташ.
Шакарин ҳадиси Саъдӣ бари ӯ чӣ қадр дорад,
Ки чун ӯ ҳазор тӯтӣ магас аст пеши қандаш.
Хуни Саъдӣ кам аз он аст, ки даст олоӣ,
Малах он қадр надорад, ки бигирад бозаш.
Ишқи ту гуфта буд, ҳон, Саъдию орзуи ман,
Бас накунад зи ошиқӣ, то зи ҷаҳон ҷаҳонамаш.
Лоиқи Саъдӣ набуд ин хирқаи тақвову зуҳд,
Соқиё, ҷоме бидеҳ в-ин ҷома аз сар барканаш!
Намонд фитна дар айёми шоҳ, ҷуз Саъдӣ,
Ки бар ҷамоли ту фитна-сту халқ бар суханаш.
Гуле чу рӯи ту гар мумкин аст дар офоқ,
На мумкин аст чу Саъдӣ ҳазордастонаш.
Нарасад нолаи Саъдӣ ба касе дар ҳама олам,
Ки на тасдиқ кунад, к-аз сари дардест фиғонаш.
Хирадмандон насиҳат мекунандам,
Ки, Саъдӣ, чун дуҳул беҳуда махрӯш.
Дигар ба ёри ҷафокор дил манеҳ, Саъдӣ,
Намедиҳему ба шӯхӣ ҳамебаранд аз пеш.
Саъдӣ ар нӯши висоли ту биёбад, чӣ аҷаб?
Солҳо хурда зи занбури суханҳои ту неш.
Ту ба ороми дили хеш расидӣ, Саъдӣ,
Май хуру ғам махур аз шунъати бегонаву хеш.
Ту сар ба суҳбати Саъдӣ дароварӣ, ҳайҳот,
Зиҳӣ хаёл, ки ман кардаам мусаввари хеш.
Саъдиё, дар кӯи ишқ аз порсоӣ дам мазан,
Ҳар матоъеро харидорест дар бозори хеш.
Далели рӯи ту ҳам рӯи туст Саъдиро,
Чароғро натавон дид ҷуз ба нури чароғ.
Дар ин маънӣ сухан бояд, ки ҷуз Саъдӣ наёрояд,
Ки ҳар-ч аз ҷон бурун ояд, нишинад лоҷарам бар дил.
Ту худ тааммули Саъдӣ намекунӣ, ки бибинӣ,
Ки ҳеч бор надидат, ки сер шуд зи тааммул.
Ба нола кор муяссар намешавад, Саъдӣ,
Валек нолаи бечорагон хуш аст, бинол!
Саъдӣ аз ин пас на оқил асту на ҳушёр,
Ишқ бичарбид бар фунуни фазоил.
Саъдӣ, чу пойбанд шудӣ, бори ғам бибар,
Айёри дастбаста набошад магар ҳамул.
На зӯри бозуи Саъдӣ, ки дасти қуввати шер
Сипар бияфканад аз теғи ғамзаи маслул.
Даруни хотири Саъдӣ маҷоли ғайри ту нест,
Чу хуш бувад ба ту аз ҳар кӣ дар ҷаҳон, машғул.
Мезад ба шамшери ҷафо, мерафту мегуфт аз қафо:
Саъдӣ, бинолидӣ зи мо, мардон наноланд аз алам.
Ба ҳеч шаҳр набошад, чунин шакар ки туӣ,
Ки тӯтиёни чу Саъдӣ дароварӣ ба калом.
Зарурат аст, ки рӯзе бисӯзад ин авроқ,
Ки тоби оташи Саъдӣ наёварад ақлом.
Самоъи аҳли дил овози нолаи Саъдист,
Чӣ ҷои замзамаи андалебу саҷъи ҳамом?
Саъдӣ, агар ному нанг дар сари ӯ шуд, чӣ шуд?
Марди раҳи ишқ нест, к-иш ғами нанг асту ном.
Саъдӣ, агар толибӣ, роҳ раву ранҷ бар,
Ё бирасад ҷон ба ҳалқ, ё бирасад дил ба ком.
Бар оташи дили Саъдӣ кадом дил, ки насӯхт?
Гар ин сухан биравад, дар ҷаҳон намонад хом.
Саъдӣ аз пардаи «Ушшоқ» чӣ хуш мегӯяд:
Турки ман, парда барандоз, ки ҳиндуи туам.
Ҳаёти Саъдӣ он бошад, ки бар хоки дарат мирад,
Даре дигар намедонам, макун маҳрум аз ин бобам.
Бикуш, чунон ки тавонӣ, ки Саъдӣ он кас нест,
Ки бо вуҷуди ту даъво кунад, ки ман ҳастам.
Дерест, ки Саъдӣ ба дил аз ишқи ту мегуфт:
Ин бут на аҷаб бошад, агар ман бипарастам.
Саъдиё, бо ту нагуфтам, ки марав дар паи дил?
Наравам боз, гар ин бор ки рафтам, ҷастам.
Чун нек бидидам, ки надорӣ сари Саъдӣ,
Бар бахт бихандидаму бар худ бигиристам.
Зи ҳазор хуни Саъдӣ биҳиланд бандагонат,
Ту бигӯй, то бирезанду бигӯ, ки ман нагуфтам.
Саъдӣ он нест, ки дархурди ту гӯяд сухане,
Он чи дар вусъи худам дар даҳан омад, гуфтам.
Саъдиё, ҳубби ватан гарчи ҳадисест саҳеҳ,
Натавон мурд ба сахтӣ, ки ман ин ҷо зодам.
Рӯзи девони ҷазо дасти ману домани ту,
То бигӯӣ дили Саъдӣ ба чӣ ҷурм озардам?
Туро кӣ гуфт, ки Саъдӣ на марди ишқи ту бошад?
Гар аз вафот бигардам, дуруст шуд, ки на мардам.
Гӯянд, рӯи сурхи ту, Саъдӣ, чӣ зард кард?
Иксири ишқ бар мисам афтоду зар шудам.
В-агар дар ранҷи Саъдӣ роҳати туст,
Ман ин бедод бар худ меписандам.
Ба хорӣ дар паят Саъдӣ чу гард афтода, мегӯяд:
Писандӣ бар дилам гарде, ки бар домон-т напсандам.
Ба ханда гуфт, ки: Саъдӣ, аз ин хатар бигрез,
Куҷо равам, ки ба зиндони ишқ дар бандам?!
Саъдӣ аз ҷаври фироқат ҳама рӯз ин мегуфт:
Аҳд бишкастию ман бар сари паймон будам.
Хуррам он рӯз, ки боз оию Саъдӣ гӯяд:
Омадӣ, ваҳ, ки чӣ муштоқу парешон будам.
Бинол, мутриби маҷлис, бигӯй гуфтаи Саъдӣ,
Шароби унс биёвар, ки ман на марди набидам.
Гар ба дурии сафар аз ту ҷудо хоҳам монд,
Шарм бодам, ки ҳамон Саъдии кӯтаҳназарам.
Маро магӯй, ки, Саъдӣ, чаро парешонӣ?
Хаёли рӯи ту бармеканад ба якдигарам.
Магӯй, Саъдӣ аз ин дард ҷон нахоҳад бурд,
Бигӯ, куҷо барам он ҷон, ки аз ғамат бибарам?
Ҳадиси дӯст нагӯям магар ба ҳазрати дӯст,
Яке тамом бувад мутталеъ бар асрорам.
Ба ишқи рӯи ту иқрор мекунад Саъдӣ,
Ҳама ҷаҳон бадар оянд, гӯ, ба инкорам.
Саъдии хештанам хон, ки ба маънӣ зи туам,
Ки ба сурат насаб аз Одаму Ҳавво дорам.
З-он май, ки рехт ишқат дар коми ҷони Саъдӣ,
То бомдоди маҳшар дар сар хумор дорам.
Ки на рӯи хуб дидан гунаҳ аст пеши Саъдӣ,
Ту гумони нек бурдӣ, ки ман ин гуноҳ дорам.
Саъдӣ, дигар бор аз ватан азми сафар кардӣ чаро?
Аз дасти он турки Хито ярғу ба қоон мебарам.
Роҳи ишқи ту дароз аст, вале Саъдивор
Меравам, в-аз сари ҳасрат ба қафо менигарам.
На ту гуфтаӣ, ки Саъдӣ набарад зи дасти ман ҷон,
На ба хоки пои мардон чу ту мекушӣ, намирам.
Аз ин қадар нагурезам, ки бӯсе аз даҳанат,
Агар ҳалол набошад, ҳаром баргирам.
Гуфт: Аз ин навъ шикоят, ки ту дорӣ, Саъдӣ,
Дарди ишқ аст, надонам, ки чӣ дармон созам.
Чанд гуфтанд, ки Саъдӣ, нафасе бо худ ой,
Гуфтам аз дӯст нашояд, ки ба худ пардозам.
Ёди Саъдӣ куну ҷон додани муштоқон бин,
Ҳақ алим аст, ки лаббайкзанон андозам.
Бо ёди ту гар Саъдӣ дар шеър намегунҷад,
Чун дӯст ягона шуд, бо ғайр наёмезам.
Хок бодо тани Саъдӣ, агараш ту написандӣ,
Ки нашояд, ки ту фахри ману ман ори ту бошам.
Ҳазор бодия саҳл аст бо вуҷуди ту рафтан,
В-агар хилоф кунам, Саъдиё, ба сӯи ту бошам.
Гуле чу рӯи ту гар дар чаман ба даст ояд,
Камина дидаи Саъдиш пеши хор кашам.
Маро магӯй, ки, Саъдӣ, тариқи ишқ раҳо кун,
Сухан чӣ фоида гуфтан, чу панд менаниюшам?
Суннати ишқ, Саъдиё, тарк намедиҳӣ, бале,
Кай зи дилам бадар равад хӯи сиришта дар гилам?
Лашкари ишқ, Саъдиё, ғорати ақл мекунад,
То ту дигар ба хештан зан набарӣ, ки оқилам.
Лаби Саъдию даҳонат зи куҷо то ба куҷо?
Ин қадар бас, ки равад номи лабат бар даҳанам.
Ин ҳама неш мехурад Саъдию пеш меравад,
Хун биравад дар ин миён, гӯ, ту туию ман манам.
Гӯянд, Саъдиё, макун, аз ишқ тавба кун,
Мушкил тавонаму натавонам, ки нашканам.
Гӯянд, макун, Саъдӣ, ҷон дар сари ин савдо,
Гар ҷон биравад, шояд, ман зинда ба ҷононам.
Гуфта будӣ, ки бувад дар ҳама олам Саъдӣ,
Ман ба худ ҳеч наям, ҳар чӣ ту гӯӣ, онам.
Ман он мурғи сухандонам, ки дар хокам равад сурат,
Ҳанӯз овоз меояд, ки Саъдӣ, дар гулистонам.
Сухан аз нима буридам, ки нигаҳ кардаму дидам,
Ки ба поён расадам умру ба поён нарасонам.
Саъдӣ аз ин чашмаи ҳайвон, ки хурд,
Сер нагардад ба мурур, эй санам.
Зуннор агар бибандӣ, Саъдӣ, ҳазор бор,
Беҳ, з-он ки хирқа бар сари зуннор мекунам.
Шамшер баровар, ки муродам сари Саъдист,
В-ар сар наниҳам дар қадамат, ошиқи дунам.
Рақиб ангушт мехояд, ки Саъдӣ, чашм бар ҳам неҳ,
Матарс, эй боғбон, аз гул, ки мебинам, намечинам.
Ҳунар биёру забоноварӣ макун, Саъдӣ,
Чӣ ҳоҷат аст, бигӯяд шакар, ки ширинам?
Зи гардун наъра меояд, ки инат булъаҷаб коре,
Ки Саъдиро зи рӯи дӯст бархурдор мебинам.
Кунун дам даркаш, эй Саъдӣ, ки кор аз даст берун шуд,
Ба уммеди даме бо дӯст, в-он дам ҳам намебинам.
Гар расад аз ту ба гӯшам, ки бимир, эй Саъдӣ,
То лаби гӯр ба эъзозу каромат биравам.
Саъдиё, ишқ наёмезаду шаҳват бо ҳам,
Пеши тасбеҳи малоик наравад деви раҷим.
Саъдиё, ишқ наёмезаду иффат бо ҳам,
Чанд пинҳон кунӣ овози дуҳул зери гилем?
Саъдиё, сармоядорон аз халал тарсанду мо
Гар барояд бонги дузд аз корвон, осудаем.
Дӯстӣ он аст, Саъдиё, ки бимонад,
Аҳди вафо ҳам бар ин қарор, ки бастем.
Саъдӣ, гар он зебоқарин бигзид бар мо ҳамнишин,
Гӯ, ҳар кӣ хоҳӣ, баргузин, мо низ ҳам бад нестем.
Саъдиё, лашкари хубон ба шикори дили мо,
Гӯ, маёед, ки мо сайди фалон гардидем.
Саъдӣ, ту кистӣ, ки дар ин ҳалқаи каманд
Чандон фитодаанд, ки мо сайди лоғарем.
Дӯш мегуфт, ки Саъдӣ ғами мо ҳеч надорад,
Менадонад, ки гарам сар биравад, даст нашӯям.
Саъдиё, шарти вафодории Лайлӣ он аст,
Ки агар Маҷнун гӯянд, ба савдо наравем.
Туро худ ҳар кӣ бинад, дӯст дорад,
Гуноҳе нест бар Саъдӣ муайян.
Саъдӣ сари савдои ту дорад, на сари хеш,
Ҳар ҷома ки айёр бипӯшад, кафан аст он.
Ҳама шоҳидони олам ба ту ошиқанд, Саъдӣ,
Ки миёни гург сулҳ асту миёни гӯсфандон.
Саъдӣ, ба рӯзгорон меҳре нишаста дар дил,
Берун наметавон кард, илло ба рӯзгорон.
Касон гӯянд, чун, Саъдӣ, ҷафо дидӣ, таҳаммул кун,
Раҳо кун, то бимирам бар сари кӯи вафодорон.
Боди баҳору бӯи гул муттафиқанд, Саъдиё,
Чун ту фасеҳ булбуле ҳайф бувад зи хомушон.
Дил метапад андар бари Саъдӣ чу кабӯтар
З-ин рафтану боз омадани кабкхиромон.
Шояд ки остинат бар сар зананд, Саъдӣ,
То чун магас нагардӣ гирди шакардаҳонон.
Ҳар кӣ чунин рӯй дид, ҷома чу Саъдӣ дарид,
Мӯҷиби девонагист офати бишнохтан.
Мантиқи Саъдӣ шунид ҳосиду ҳайрон бимонд,
Чораи ӯ хомушист ё сухан омӯхтан.
Хӯи ту бо дӯстон талх сухан гуфтан аст,
Чораи Саъдӣ ҳадис бо шакар омехтан.
Гар аз шамшер баргардӣ, на олиҳимматӣ, Саъдӣ,
Ту, к-аз неше биёзурдӣ, нахоҳӣ ангубин руфтан.
Дур мечакад зи мантиқи Саъдӣ ба ҷои шеър,
Гар сим доштӣ, бинавиштӣ ба зар сухан.
Гар одамисифатӣ, Саъдиё, ба ишқ бимир,
Ки мазҳаби ҳаявон аст ҳамчунин мурдан.
Саъдиё, дида нигаҳ доштан аз сурати хуб
На чунон аст, ки дил додану ҷон парвардан.
Инояти ту чу бо ҷони Саъдияст, чӣ бок,
Чӣ ғам хурад гаҳи ҳашр аз гуноҳ санҷидан?
Саъдиё, ҳасрати беҳуда махур, донӣ чист
Чораи кори ту? Ҷон додану ҷонон дидан.
Саъдиё, бо соиди симин нашояд панҷа кард,
Гарчи бозу сахт дорӣ, зӯр бо оҳан макун.
Чарх шунид нолаам, гуфт, манол, Саъдиё,
К-оҳи ту тира мекунад оинаи ҷамоли ман.
Халқро бар нолаи ман раҳмат омад чанд бор,
Худ нагӯӣ, чанд нолад Саъдии мискини ман?!
Эй гули хушбӯи ман, ёд кунӣ баъд аз ин,
Саъдии бечора буд булбули хушгӯи ман?!
Ҷафои ишқи ту чандон ки мебарад Саъдӣ,
Хаёли васли ту аз сар намекунад берун.
Назар кардан ба хубон дини Саъдист,
Мабод он рӯз, к-ӯ баргардад аз дин!
Гар сараш дорӣ, чу Саъдӣ сар бинеҳ мардонавор,
Бо чунин маъшуқ натвон бохт ишқ, илло чунин.
Касон ба ҳоли парешони Саъдӣ аз ғами ишқ
Занах зананду надонанд, то чӣ ҳол аст ин.
Саъдӣ, чу сабр аз ӯт муяссар намешавад,
Авлотар он, ки сабр кунӣ бар газанди ӯ.
Саъдии ширинзабон, ин ҳама шӯр аз куҷо?
Шоҳиди мо оятест, в-ин ҳама тафсири ӯ.
Саъдӣ, агар бароядат пой ба санг, дам мазан,
Рӯзи нахуст гуфтамат, сар набарӣ зи кӯи ӯ.
В-ин қабои санъати Саъдӣ, ки дар вай ҳашв нест,
Ҳадди зебоӣ надорад, хоса бар болои ту.
Паём додаму гуфтам, биё, хушам медор,
Ҷавоб додию гуфтӣ, ки ман х(в)ашам бе ту.
Хурда бар Саъдӣ магир, эй ҷон, ки коре хурд нест
Сӯхтан дар ишқу он гаҳ сохтан бе рӯи ту.
Бозам ҳифоз домани ҳиммат гирифту гуфт:
Аз дӯст ҷуз ба дӯст мабар, Саъдиё, паноҳ!
Гӯш бар нолаи мутриб куну булбул бигузор,
Ки нагӯяд сухан аз Саъдии Шерозӣ, беҳ.
Саъдӣ ҳазор ҷома ба рӯзе қабо кунад,
Як меҳрбонӣ аз ту ба соле наёфта.
Рӯи ту мабинод дигар дидаи Саъдӣ,
Гар дида ба кас боз кунад рӯи ту дида!
Сӯфию кунҷи хилват, Саъдию тарфи саҳро,
Соҳибҳунар нагирад бар беҳунар баҳона.
Хушомад нест Саъдиро дар ин зиндони ҷисмонӣ,
Агар ту якдилӣ бо ӯ, чу ӯ дар олами ҷон ой!
Саъдиё, духтари анфоси ту бас дил бибарад,
Ба чунин сурату маънӣ, ки ту меороӣ.
Саъдӣ он дев набошад, ки ба афсун биравад,
Ҳечат афтад, ки чу мардум ба сухан боз оӣ?
Қиёмат мекунӣ, Саъдӣ, бад-ин ширин сухан гуфтан,
Мусаллам нест тӯтиро дар айёмат шакархоӣ.
Саъдиё, духтари анфоси ту бас дил бибарад,
Ба чунин зевари маънӣ, ки ту меороӣ.
Сухан пайдо бувад, Саъдӣ, ки ҳаддаш то куҷо бошад,
Забон даркаш, ки манзурат надорад ҳадди зебоӣ.
Ту ки гуфтаӣ, тааммул накунам ҷамоли хубон,
Бикунӣ, агар чу Саъдӣ назаре биёзмоӣ.
Гар ӯ назар накунад, Саъдиё, ба чашми навохт,
Ба дасти саъйи ту бод аст, то напаймоӣ!
Шарти карам он аст, ки бо дард бимирӣ,
Саъдию нахоҳӣ зи дари халқ давое.
Саъдӣ он нест, ки ҳаргиз зи камандат бигурезад,
Ки бидонист, ки дар банди ту хуштар, ки раҳоӣ.
Напиндорам, ки Саъдиро биёзорию бигзорӣ,
Ки баъд аз сояи лутфат надорад дар ҷаҳон ҷое.
Гӯянд таманное аз дӯст бикун, Саъдӣ,
Ҷуз дӯст нахоҳам кард аз дӯст таманное.
Бо ин ҳама майдони латофат, ки ту дорӣ,
Саъдӣ чӣ бувад? Дар хами чавгони ту гӯе.
Саъдӣ, ғамаш аз даст мадеҳ, гар надиҳад даст,
Кай даст диҳад дар ҳама офоқ чун ӯе?
Зи хоки Саъдии бечора бӯи ишқ ояд,
Ҳазор сол пас аз маргаш ар биянбӯӣ.
Ба ихтиёри ту, Саъдӣ, чӣ илтимос барояд?
Гар ӯ мурод набахшад, ту кистӣ, ки биҷӯӣ?
Ҳар кӣ мебинадам аз ҷаври ғамат, мегӯяд:
Саъдиё, бар ту чӣ ранҷ аст, ки бигдохтаӣ?
Гар ба ҷароҳату алам дил бишикастиям, чӣ ғам?
Мешунавам, ки дам ба дам пеши дили шикастаӣ.
Сар мениҳанд пеши хатат орифони Форс,
Байте магар зи гуфтаи Саъдӣ набиштаӣ?!
Саъдӣ ба покбозию риндӣ масал нашуд,
Танҳо дар ин мадина, ки дар ҳар мадинае.
Ёрон хама бо ёру мани хаста талабгор,
Ҳар кас ба сари обею Саъдӣ ба саробе.
Ман аз ту сер нагардам, ки соҳибистисқо
На мумкин аст, ки ҳаргиз расад ба серобӣ.
Дили ҳамчу сангат, эй дӯст, ба оби чашми Саъдӣ,
Аҷаб аст, агар нагардад, ки бигардад осиёбе.
Фироқномаи Саъдӣ аҷаб, ки дар ту нагирад,
Ва ин шакавту ила-т-тайри наҳну фӣ-л-вуканотӣ.
Аҷаб мадор, ки Саъдӣ, ба ёди дӯст бинолад,
Ки ишқ мӯҷиби шавқ асту хамр иллати мастӣ.
Гила аз фироқи ёрону ҷафои рӯзгорон
На тариқи туст, Саъдӣ, ками хеш гиру растӣ.
Саъдӣ, ғараз аз ҳуққаи тан ояти Ҳаққ аст,
Сад таъбия дар тусту яке бознаҷустӣ.
Чунин гӯянд Саъдиро, ки дарде ҳаст пинҳонӣ,
Хабар дар мағрибу машриқ набудӣ, гар ниҳонастӣ.
Зи хокам рашк меояд, ки бар сар мениҳӣ пояш,
Ки Саъдӣ зери наълайнат чӣ будӣ, гар туробастӣ?!
Селоби қазо настурад аз дафтари айём,
Инҳо, ки ту бар хотири Саъдӣ бинавиштӣ.
Саъдӣ аз уқбову дунё рӯй дар девор кард,
То ту дар девори фикраш нақши худ бингоштӣ.
Умрҳо дар зери доман буд, Саъдӣ, пои сабр,
Сар надидам, к-аз гиребони вафо бардоштӣ.
Ту қадри суҳбати ёрону дӯстон нашиносӣ,
Магар шабе, ки чу Саъдӣ ба доғи ишқ бихуфтӣ.
Саъдӣ, ниҳуфта чанд бимонад ҳадиси ишқ?
Ин реши андарун бикунад ҳам сирояте.
Ҷое ки доғ гирад, дардаш даво пазирад,
Илло, ки доғи Саъдӣ, к-аввалназар ниҳодӣ.
Шаби ғамҳои Саъдиро магар ҳангоми рӯз омад,
Ки торику заъифаш чун чароғи субҳдам кардӣ?!
Ҳадиси Саъдӣ агар коинот бипсанданд,
Ба ҳеч кор наёяд, гараш ту напсандӣ.
Шикоят гуфтани Саъдӣ магар бод аст наздикат,
Ки ӯ чун раъд менолад, ту ҳамчун барқ механдӣ?!
Туро маломати риндону ошиқон, Саъдӣ,
Дигар ҳалол набошад, ки худ билағзидӣ.
Ба муқтазои замон иқтисор кун, Саъдӣ,
Ки он чи ғояти ҷаҳди ту буд, кӯшидӣ.
Аз наълаш оташ меҷаҳад, наълам дар оташ мениҳад,
Гар дигаре ҷон медиҳад, Саъдӣ, ту ҷон мепарварӣ.
Саъдӣ, ту кистӣ, ки дами дӯстӣ занӣ?
Даъвии бандагӣ куну иқрори чокарӣ.
Узри Саъдӣ наниҳад, ҳар кӣ туро нашносад,
Ҳоли девона надонад, ки надидаст парӣ.
Саъдӣ ба ҷавру ҷафо меҳр аз ту барнаканад,
Ман хоки пои туам, в-ар хуни ман бих(в)арӣ.
Саъдӣ агар ҳалок шуд, умри ту боду дӯстон!
Милки ямини хешро гар бикушӣ, чӣ ғам х(в)арӣ?
Саъдӣ, ба васли дӯст чу дастат намерасад,
Боре ба ёди дӯст замоне ба сар барӣ!
Ишқу давоми офият мухталифанд, Саъдиё,
Ҳар кӣ сафар намекунад, дил надиҳад ба лашкарӣ.
Рӯзе магар ба дидаи Саъдӣ қадам ниҳӣ,
То дар раҳат ба ҳар қадамат мениҳад саре.
Бок мадор, Саъдиё, гар ба фидо равад саре,
Ҳар кӣ ба муъзамӣ расад, тарк диҳад муҳаққарӣ.
Сабре ки буд мояи Саъдӣ, дигар намонд,
Сахтӣ макун, ки киса бипардохт муштарӣ.
Ҳар дардро ки бинӣ, дармону чорае ҳаст,
Дармони дарди Саъдӣ бо дӯст созгорӣ.
Саъдиё, дӯст набинию ба васлаш нарасӣ,
Магар он вақт, ки худро наниҳӣ миқдоре.
Умри Саъдӣ гар сар ояд дар ҳадиси ишқ, шояд,
К-ӯ нахоҳад монд, бешак, в-ин бимонад ёдгоре.
Зи ҳалқ гӯи латофат ту бурдаӣ имрӯз
Ба хубрӯию Саъдӣ ба хубгуфторӣ.
Донам, ки фориғӣ ту аз ҳолу дарди Саъдӣ,
К-ӯро дар интизорат хун шуд ду дида боре.
Ҳадиси Саъдӣ дар ишқи ӯ чу беҳуда-ст,
Назад даме, чу надорад забони гуфторе.
Бинол, Саъдӣ, агар чораи висолат нест,
Ки нест чораи бечорагон ба ҷуз зорӣ.
Саъдӣ он табъ надорад, ки зи хӯи ту биранҷад,
Хуш бувад, ҳар чӣ ту гӯию шакар, ҳар чӣ ту борӣ.
Гарат бадоиъи Саъдӣ набошад андар бор,
Ба пеши аҳлу қиробат чӣ армуғон орӣ?
Сухани латифи Саъдӣ на сухан, ки қанди мисрӣ
Хиҷил аст аз ин ҳаловат, ки ту дар калом дорӣ.
Қадам зи хона чу берун ниҳӣ, ба иззат неҳ,
Ки хуни дидаи Саъдӣ бар остон дорӣ.
Саъдӣ, ту наёромию кӯтаҳ накунӣ даст,
То сар наравад дар сари савдо, ки ту дорӣ.
Ба Худой, агар чу Саъдӣ биравад дилат ба роҳе,
Ҳама шаб чун ӯ бихусбию назар ба роҳ дорӣ.
Саъдиё, гуфтори ширин пеши он кому даҳон
Дур ба дарё мефиристӣ, зар ба маъдан мебарӣ.
Ба ханда гуфт, ки, Саъдӣ, сухан дароз макун,
Миёнтиҳию фаровонсухан чу танбурӣ.
Саъдӣ ба ҷафо дасти умед аз ту надорад,
Ҳам ҷаври ту беҳтар, ки зи рӯи ту сабурӣ.
Саъдӣ, назар бипӯшон ё хирқа дар миён неҳ,
Риндӣ раво набошад дар ҷомаи фақирӣ.
Зи лутфи лафзи шакарбори гуфтаи Саъдӣ
Шудам ғуломи ҳама шоирони шерозӣ.
Туро чу Саъдӣ агар бандае бувад, чӣ шавад,
Ки дар рикоби ту бошад ғуломи шерозӣ.
Ту ҳамчу соҳиби девон макун, ки Саъдиро
Ба як раҳ аз назари хештан бияндозӣ.
Эй ғам, аз ҳамнафасии ту малолам бигирифт,
Ҳечат афтад, ки, Худоро, зи сарам бархезӣ?
Саъдиё, гар зи дил оташ ба қалам дарназадӣ,
Пас, чаро дуд ба сар меравадаш ҳар нафасе?
Бар остони висолат ниҳода сар Саъдӣ,
Бар остони хаёлат набуда дастрасе.
Ин ҳама хор мехурад Саъдию бор мебарад,
Ҷои дигар намеравад, ҳар кӣ гирифт мӯнисе.
Масти маи ишқро айб макун, Саъдиё,
Маст бияфтӣ ту низ, гар ҳам аз ин мечашӣ.
Саъдӣ он рӯз, ки ғавғои қиёмат бошад,
Чашм дорад, ки ту манзури ниҳонаш бошӣ.
Вафои ёр ба дунёву дин мадеҳ, Саъдӣ,
Дареғ бошад Юсуф, ба ҳар чӣ бифрӯшӣ.
На ҳуснат охире дорад, на Саъдиро сухан поён,
Бимирад ташна мустасқию дарё ҳамчунон боқӣ.
Саъдӣ аз дасти ғамат чок зада домани умр,
Бештар з-ин накунад собирию муштоқӣ.
То дар миён наёрӣ, бегонаӣ, на ёрӣ,
Дарбоз, ҳар чӣ дорӣ, гар марди иттифоқӣ.
Саъдиё, оташи савдои туро обе бас,
Бод бефоида мафрӯш, ки муште хокӣ.
Саъдӣ аз ҷон мехурад савганду мегӯяд ба дил:
Ваъдаҳояшро вафо боре намудӣ кошкӣ.
Ту ҳам ин магӯй, Саъдӣ, ки назар гуноҳ бошад,
Гунаҳ аст баргирифтан назар аз чунин ҷамоле.
Сӯфӣ назар набозад, ҷуз бо чунин ҳарифе,
Саъдӣ ғазал нагӯяд, ҷуз бар чунин ғазоле.
Каманди Саъдӣ агар шери беша сайд кунад,
Ту дар каманд наёӣ, ки оҳуи Ҳарамӣ.
Саъдӣ, ба лаби дарё дурдона куҷо ёбӣ?
Дар коми наҳангон рав, гар металабӣ коме.
Тоқатам нест зи ҳар бехабаре санги маломат,
Ки ту дар синаи Саъдӣ чу чароғ аз паси ҷомӣ.
Саъдӣ сухани ёр нагӯяд бари ағёр,
Ҳаргиз набарад сӯхтае қисса ба хоме.
Саъдӣ, чу тарки ҳастӣ гуфтӣ, зи халқ растӣ,
Аз санг ғам набошад баъд аз шикастаҷомӣ.
Сар наёристӣ кашид аз дасти афғонам фалак,
Гар ба хидмат дасти Саъдӣ дар рикобат дидаме.
Саъдӣ, чу сарварӣ натавон кард, лозим аст
Бо сахтбозувон ба зарурат фурӯтанӣ.
Шунидаӣ, ки мақолоти Саъдӣ аз Шероз
Ҳамебаранд ба олам чу нофаи хутанӣ?
Саъдӣ, агар ҷазаъ кунӣ, в-ар накунӣ, чӣ фоида?
Сахткамон чӣ ғам хурад, гар ту заъифҷавшанӣ?
Хони дарвеш ба ширинию чарбӣ бихуранд,
Саъдиё, чарбзабонӣ куну ширинсуханӣ.
Нашояд хуни Саъдиро ба ботил рехтан, ҳаққо,
Биё, саҳл аст, агар дорӣ ба хатти хоҷа фармоне.
Табиб аз ман ба ҷон омад, ки, Саъдӣ, қисса кӯтаҳ кун,
Ки дардатро намедонам бурун аз сабр дармоне.